Europees zeebaars beheer nog ver weg?

Het is 31 december, de laatste dag van het jaar, net terug van een mountainbike rit door de besneeuwde bossen van de Brabantse Wal, zit ik gedoucht en wel met een kop koffie achter mijn laptop wat terug te blikken op het afgelopen zeebaars seizoen.  Een seizoen wat voor mij alleszins redelijk was, en daar kom ik begin 2015 nog op terug, maar 2014 was ook een jaar waarin de ontwikkelingen omtrent Europees zeebaars beheer in een stroomversnelling leken te komen. Helaas was het eindresultaat van het debat in de Europese Commissie voor beheersmaatregelen voor een duurzaam zeebaars bestand ronduit teleurstellend. De bovenmatige aandacht in tal van media, forums en blogs  deed velen hopen, en hoewel nauwelijks verrassend, is wat er nu op tafel ligt slechts een doekje voor het bloeden. Nauwelijks verrassend? ; inderdaad, want alle goede en valide argumenten ten spijt,  het zou ronduit naïef zijn om de macht van de beroepsvisserij lobby te onderschatten, en te denken dat de georganiseerde sportvisserij middels  de EAA, SVN, BASS en alle andere nationale sportvisserij of specialistische zeebaars organisaties daar zo gemakkelijk om heen zouden kunnen lopen.

Ieder jaar wordt door de EU advies gevraagd aan wetenschappelijke visserij instituten zoals ICES, hoe intensief de diverse visbestanden bevist kunnen worden, zonder ze over de kling te jagen. En ieder jaar opnieuw, werd en wordt dat advies stelselmatig genegeerd, en worden voorgenomen beheersmaatregelen uitgesteld en/of worden quota afgesproken die hoger zijn dan wat volgens de wetenschappers verantwoord is. 

Is de visserij sector nou zo belangrijk dan dat dit jaar na jaar gebeurd? Nou nee, het economisch aandeel van de Europese beroepsvisserij voor de Europese economie is kleiner dan menigeen denkt, is zwaar gesubsidieerd, en zou zonder de zware Europese en nationale subsidies grotendeels failliet zijn. 

Hoe is het mogelijk zou je zeggen; een sector die zonder Europees subsidie geld niet kan overleven, wetenschappers die jaar na jaar de alarmbel luiden over het voortbestaan van diverse vissoorten, politici die om het hardst roepen dat het anders moet; en dat terwijl er nauwelijks iets lijkt te veranderen en overbevissing gewoonweg doorgaat.  Natuurlijk veranderd er wel wat, de EU wil immers de visserij sector hervormen naar een duurzamere visserij. Een voorbeeld hiervan zijn de discard maatregelen, het teruggooi verbod van ondermaatse vis (vanaf 1 januari 2015 moet alle gevangen vis worden aangeland worden en telt mee voor de bepaalde quota; dit betekent dat ongewenste bijvangst zoals te kleine en onverkoopbare vis niet meer mag worden teruggegooid in zee). Dus veranderingen zijn er zeker, maar het gaat zo ontzettend langzaam dan het voor veel vissoorten wel eens te laat zou kunnen zijn. 

Het lijkt een onbegrijpelijke tegenstelling; de EU die aan de ene kant streeft naar een duurzame visserij, maar tegelijkertijd wetenschappelijk vangstbeperkend advies deels negeert en de beroepsvisserij grootschalig subsidieert zodat uitgevaren kan worden om complete visbestanden weg te vangen.

Visserijbeleid wordt gemaakt in Brussel, maar het zijn de Europese lidstaten die de meeste invloed en macht hebben, en niet de Europese politici. En hier schuilt de hoofdoorzaak van bovenstaande; de beroepsvisserij lobby is goed georganiseerd, machtig en heeft uitstekende en vaak jarenlange connecties met het ambtenaren apparaat van de visserij ministeries van vrijwel alle lidstaten.  En hoewel ministers een politieke houdbaarheidsdatum hebben en dus komen en gaan, zijn de top ambtenaren op de relevante ministeries een veel stabielere factor, en sinds jaar en dag een belangrijke doelgroep van de lobbyisten. Hier moeten de sportvisserij organisaties op zowel nationaal (zoals SVN) als op Europees niveau ( de European Anglers Association EAA) tegen zien op te boksen. En dat is geen eenvoudige zaak. Voor degenen die wat beter willen begrijpen hoe macht en invloed stucturen in de EU werken, check dit wat ouder maar nog steeds relevant artikel uit Nature maar eens.

Bovenstaande gaat zeker ook op voor de zeebaars; ICES adviseert een vangstbeperking van 80% voor 2015; de EU wil slechts gaan tot 60% en maakte een voorstel om dit te bereiken. En, zowaar de sportvissers zijn gehoord, van de uitgebreide set van voorstellen van de EAA om te komen tot een duurzaam Europees zeebaars beleid hebben de Europese politici er één uitgepikt, welke overigens niet eens in het EAA position paper voor zeebaars beheer is opgenomen; de baglimit; en stellen een baglimit in van een zeebaars per dag voor sportvissers. Ik zie het al helemaal voor me hoe de lobbyisten in de diverse landen hebben ingepraat op de ministeries “natuurlijk moet je ook naar de sportvissers luisteren, ze begrijpen erg goed dat hun achterban veel vis weg vangt en vragen zelf om maatregelen, dus een baglimit moet zeker gehonoreerd worden”.

In diverse media, forums en blogs werd terechte verontwaardiging geuit over de door de EU voorgestelde maatregelen. Disproportioneel, onrechtvaardig enzovoort, volledig eens, maar ik las ook vele reacties zoals ‘die baglimit moet van tafel’.  Maar persoonlijk vind ik de baglimit een goede zaak; een zeebaars per dag meenemen is meer dan genoeg, tenminste, als je een sportvisser bent…  Als er een andere motivatie is om meer dan een vis per dag mee te nemen dan heeft dat m.i. niets met het woordje ‘sport’ te maken. En hoewel de beroepsvisserij verantwoordelijk is voor het leeuwendeel van de jaarlijkse zeebaars afname, wordt het aandeel van de sportvisserij door diverse instanties nog altijd ingeschat op zo’n 25%. Met andere woorden, van iedere 4000 ton die wordt gedood komt 1000 ton voor rekening van het grote Europese legioen zeebaars sportvissers, en dat moeten we zeker ook onder ogen willen zien. Overigens, instellen van een baglimit is ‘een’, maar handhaving is ‘twee’, en dat zal bijzonder lastig zijn. Hoe zal dit geregeld gaan worden? Als die paar BOA’s dat moeten doen, dan zal er niet veel van terecht komen vrees ik, en hoe verder richting Zuid Europa, waar nog veel meer dan in ons land een cultuur heerst van “gevangen vis is eten (of geld), dus meenemen”; hoe lastiger het wordt.  Maar dat ter zijde, ik hoop dat de EAA en SVN geen ‘boter of het hoofd gedrag’ gaan vertonen en hun inspanningen niet richten op het van tafel krijgen van de baglimit, maar doorgaan met het op de agenda krijgen van het voorgestelde pakket van zeebaars beheer maatregelen.

Eind vorig jaar schreef ik al in een blogpost dat de Fransen en Engelsen ruziën in de Europese Commissie omtrent zeebaars beheer maatregelen, en dat de sleutel om tot een oplossing te komen in Frankrijk ligt, en dat is nog steeds zo.  De Fransen zijn nauwelijks bereid water bij de wijn te doen, en als ze al iets willen, dan is dat maximaal het instellen van een quotum voor zeebaars, waarbij natuurlijk het overgrote deel naar Frankrijk zou moeten.  Al jaren houden de Franse politici iedere voorgenomen maatregel tegen; de Franse beroepsvisserij lobby is bijzonder effectief… Vanwege deze onenigheid tussen de lidstaten is in de Europese Commissie dus geen overeenstemming bereikt, en heeft de Europese Commissie vervolgens de verantwoordelijkheid weer teruggeschoven richting de individuele lidstaten. Gevolg: er zal niets gebeuren.  

Er is echter een “maar” in het EU besluit;  indien de situatie niet verbeterd, dan heeft de Commissie zich het recht van ingrijpen toegeëigend, en kan alsnog dwingende maatregelen nemen, als de Commissie vindt dat een nog verder verslechterende situatie daar om vraagt.  Wat dit precies betekent, wie dit bepaalt,  en hoe effectief dit daadwerkelijk gaat zijn weet niemand. Echter, we gaan er snel achter komen, want de Engelsen hebben een formeel  verzoek ingediend die een beroep doet op dit recht op ingrijpen van de Europese Commissie. Persoonlijk zie ik er nog niet veel van terecht komen, maar laten we hopen dat ik het mis heb.

Al met al niet veel reden tot juichen zo op de valreep van het nieuwe jaar. Maar aan de andere kant zijn er toch zeker ook positieve ontwikkelingen. Meer dan ooit heeft de georganiseerde sportvisserij de aandacht voor het zich aftekenende zeebaars debacle weten te krijgen van zowel de Europese Commissie als van de diverse Nationale overheden. En hoewel het gehoopte succes er nog niet is, ben ik er van overtuigd dat dit er uiteindelijk toch gaat komen. De organisaties die de sportvissers vertegenwoordigen, de EAA en SVN, doen op dit moment de goede dingen. Harder en agressiever optreden, wat hier en daar wel eens geopperd wordt, heeft geen enkele zin, integendeel, dat zou wel eens een averechts effect kunnen hebben. De enige vrees die ik -en velen met mij- heb, is dat het nog verschillende jaren gaat duren voordat echt effectieve maatregelen zijn genomen, en dat dit komt op een moment dat wat er nu nog aan zeebaars bestand bestaat, grotendeels is weggevaagd. Maar goed, waar hoop is, is leven; volharding en nog eens volharding is wat EEA/SVN moeten laten zien en nooit de handdoek in de ring gooien. 

Op weg naar Europees zeebaars beheer

Nadat de Europese Commissie in mei 2012 voor het eerst openlijk haar zorgen uitsprak over de neergang van de Europese zeebaars bestanden, en ICES verzocht om tot een kwantitatief advies te komen voor een vangstbeperking, heeft 2013 een stroom van nieuwe inzichten en ontwikkelingen opgeleverd.

De populatie op een absoluut dieptepunt

Om te beginnen, de trieste vaststelling dat de Europese zeebaars populatie met maar liefst 1/3 is afgenomen en dat het huidige bestand het laagst is van de afgelopen 20 jaar. En hoewel overbevissing de voornaamste oorzaak is, krijgen de zeebaars bestanden nog een extra klap, in dit geval van moeder natuur. De relatief strenge winters van afgelopen jaren zorgden voor hoge sterfte van jong zeebaars gebroed, met als gevolg een aantal weinig succesvolle voortplantingsjaren. Het advies van ICES aan de Europese Commissie voor 2014 is een vangstreductie van 36%. Een goed toegankelijke samenvatting van dit advies, specifiek voor de Noordzee gebied vind je hier. De drastische terugval van de zeebaars bestanden hebben veel media aandacht opgeleverd in geheel Europa, van zowel landelijke dagbladen, zoals The Guardian in Engeland tot zo’n beetje alle vissport magazines, websites en blogs.

Van quotum naar beheer

Eindelijk zullen velen zeggen, eindelijk lijkt het nu toch door te dringen dat het volledig misgaat met de zeebaars en dat er nu toch echt iets moet gebeuren. Maar het aloude mantra van een zeebaars quotum lijkt echter verlaten. De EAA (European Anglers Alliance) en de meeste EU lidstaten streven een duurzaam beheer na in plaats van een maximum toegestane vangsthoeveelheid (TAC) die vervolgens weer vertaald wordt in quota per land. In het overzicht van de EU quota 2014  voor de diverse vissoorten ontbreekt de zeebaars, wat door de EAA op haar facebook pagina  op 1 november wordt toegejuicht met de volgende zin: "We are happy that a sea bass TAC is not proposed. EAA prefers - like the majority of EU Member States - that, at this point in time, improved and new technical measures is what is (urgenty) needed to address the decline in sea bass stocks, not a TAC"

De EAA heeft een paper opgesteld met een set van maatregelen die samen de contouren van een Europese zeebaars beheer moeten vormgeven, waaronder onder meer een verbod van de winter visserij in de paaigebieden, sluiting opgroeigebieden, beperking van de fly-shoot visserij en verhoging van de minimum maat.

Dit paper heeft navolging gekregen middels een position paper opgesteld door Sportvisserij Nederland voor de Nederlandse regio. Een goed overzichtsdocument waarin onder  meer het economische belang van de sportvisserij op zeebaars wordt besproken evenals de beheersmaatregelen die SVN nastreeft voor onze regio. De Nederlandse politiek heeft inmiddels positief gereageerd op het lobbywerk van SVN, en de staatssecretaris heeft na kamer vragen gezegd dat er een Nederlands zeebaars beheerplan komt. De position paper van Sportvisserij Nederland is hier op de site van SVN te vinden.

Kijken naar Amerika, maar Europa is complexer

Positieve ontwikkelingen dus die hopelijk eindelijk zullen leiden tot een herstel van de Europese zeebaars stand. Maar helaas is het zover nog lang niet. Er wordt in de diverse betogen voor zeebaars beheer vaak een vergelijking gemaakt met de striped bass in Amerika. De grotere neef van de Europese zeebaars en een meer dan fantastische sportvis. De vergelijkingen met de striped bass gaan dan vaak over succesvol zeebaars beheer, en over de financiële betekenis van de soort als sportvis. Eind jaren ’70 stortte de striped bass populatie volledig in, voor 100% te wijten aan continue overbevissing. De Amerikaanse overheid nam maatregelen en stelde een herstelplan op, waarin onder meer verhoging van de minimum maat, baglimits, quota en een totaal vangstverbod voor diverse gebieden.  Dit leidde tot een zeer succesvol herstel, maar herstel kost tijd, en voordat het zover was waren er vele jaren verstreken.

De vergelijking met de striped bass is inderdaad een goede vergelijking, maar de Amerikaanse situatie was en is veel minder complex dan de Europese situatie met haar diverse nationaliteiten en culturen. Als we even inzoomen op bijvoorbeeld een toon aangevend land als Frankrijk wordt dat snel duidelijk.

Net zoals dat geldt voor de Amerikaanse striped bass, is het financiële belang van de zeebaars als sportvis enorm, en vele malen hoger dan de waarde als commerciële soort. In het genoemde position paper van SVN wordt dit helder uiteengezet. De recreatieve waarde van de zeebaars als sportvis is al erg hoog in Nederland, maar in een zeebaars mekka land als Frankrijk is die nog vele malen groter. Die waarde wordt gevormd door onder meer de verkoop van hengelsport materiaal, sportvis boten, maar ook door professionele zeebaars gidsen die er met klanten op uit trekken om te genieten van deze fantastische hengelsport beleving. En al die zeebaars toeristen moeten eten drinken en slapen, en zorgen voor een boost van de lokale economie.

Deze Franse zeebaarsgidsen vormen de - smalle - top van de moderne zeebaars visserij in Frankrijk; respect voor de soort, kennis en kunde en C&R wordt gepropageerd. Maar zoals gezegd, dit is slechts de smalle top, het overgrote deel van de Franse sportvissers vist nog veelal voor de pan en al dan niet illegale verkoop; ICES geeft niet voor niets herhaaldelijk aan dat het de hoeveelheid zeebaars gevangen door Franse sportvissers niet te onderschatten is.

Een treffende illustratie is een Frans debat dat is gestart door het Franse Ultimate Fishing, de Europese verdeler van tal van top merken en de club achter de roemruchte rode Tenryu hengels. Ultimate Fishing opende een discussie mbt vangst beperkende maatregelen voor sportvissers. Nou, dat hebben ze geweten, zo’n beetje alle Franse sportvisserij federaties en verenigingen keerden zich fel tegen deze ideeën, en Ultimate Fishing zag zich genoodzaakt om allerlei verklaringen te geven over het waarom van deze discussie. Met andere woorden, de Franse sport federaties zijn nog ver af van het inzien dat beperking en beheer niet alleen van de beroepsvisserij moet komen. De stelling name van Ultimate Fishing, dat ook sportvissers een verantwoordelijkheid hebben mbt een gezond zeebaars bestand, kan ik persoonlijk echter alleen maar toejuichen, en dragen hopelijk bij tot een cultuuromslag van een grote groep sportvissers. Jammer dat alleen deze Franse verdeler in de bres lijkt te willen springen en dat de vele andere grote merken en verdelers in Europa niets van zich laten horen.

De sleutel voor effectief Europees beheer ligt in Frankrijk

Velen beschouwen Frankrijk dan wel als het meest toonaangevende land voor de zeebaars sportvisserij, maar in Frankrijk ligt ook de sleutel voor een effectief Europees zeebaars beheer. Die sleutel ligt bij de Franse politiek. Het zijn de Fransen die dwarsliggen om tot een Europees beheerplan te komen, de Fransen willen naar een TAC en quota, waarbij vervolgens de Fransen -gebaseerd op historische vangsthoeveelheden- een groot deel van die quota toegewezen zouden krijgen. De Franse overheid geeft dus nog immer prioriteit aan de commerciële en niet aan de grotere recreatieve waarde van de zeebaars.  

In de Europese politiek ruziën de Fransen hier over met onder meer de Engelsen en Ieren. De Engelsen en Ieren zijn van mening dat het Franse betoog voor een zeebaars TAC en quota niet fair is, ze stellen dat zij al beheermaatregelen hebben genomen (Engeland heeft een verbod ingesteld op het vissen in de opgroei gebieden en in Ierland is zeebaars al hoofdzakelijk een sportvis), en dat het nu de beurt is van Frankrijk om daadwerkelijk effectief beheer te ondersteunen. Er lijkt op dit moment nog geen zicht op een compromis, en ondertussen gaat het massale wegvangen van grote scholen zeebaars gewoon door.

Het is geen vrolijk verhaal voor eenieder die getroffen is door het zeebaars sportvirus, maar we doen er helaas niets aan. Ik ben van nature geen zwartkijker, maar ik zie er op korte termijn niet veel van komen. En als er een Europees zeebaars beheer compromis wordt bereikt, dan is het nog niet gezegd dat dit onmiddellijk in werking treedt. We zullen het de komende jaren met minder baarzen moeten doen, en nadat een politiek compromis is bereikt zal het nog jaren duren voordat herstel merkbaar is. Maar om wat positiever af te sluiten, in 2013 is een breed gedragen inzicht ontstaan in zowel de politiek als in de media dat het zo niet verder kan en dat er echt iets moet gebeuren. En er gaat ook wat gebeuren, zowel op regionaal Nederlands als op Europees gebied, maar de vraag is wanneer....